Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası (Türk Şurası) 3 oktyabr 2009-cu ildə Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstan arasında Naxçıvan şəhərində imzalanan Naxçıvan sazişinə əsasən yaradılmış beynəlxalq təşkilatdır. Təşkilatın adı 2021-ci ildə dəyişdirilərək Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) adlandırıldı. TDT-nin əsas fəaliyyət məqsədləri və vəzifələri Naxçıvan sazişi ilə müəyyən edilib. Tərəflər arasında qarşılıqlı etimadın möhkəmləndirilməsi, regionda və dünyada sülhün bərqərar edilməsi; xarici siyasət məsələlərinə ortaq yanaşmanın təşviq edilməsi; beynəlxalq terrorizm, separatçılıq, ekstremizm və transmilli cinayətkarlığa qarşı mübarizənin əlaqələndirilməsi, ortaq maraq kəsb edən bütün sahələrdə regional və ikitərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsi, ticarət əlaqələri və investisiyalar üçün əlverişli şəraitin yaradılması, hərtərəfli və balanslaşdırılmış iqtisadi yüksəlişə, sosial və mədəni inkişafa səy göstərilməsi, elm, texnologiyalar, təhsil və mədəniyyət sahəsində qarşılıqlı əlaqələrin genişləndirilməsi, kütləvi informasiya vasitələri arasında əlaqələrin, eləcə də daha geniş miqyasda informasiya mübadiləsinin təşviq edilməsi, hüquqi məlumatların mübadiləsi, hüquq sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi sazişdə əksini tapır.
Son illərdə isə ekspertlər tərəfindən türk dövlətlərinin ortaq ordu formalaşdıracağı ilə bağlı fikirlər tez-tez səsləndirilir. Əslində, təşkilatın beynəlxalq terrorizm, separatçılıq, ekstremizm və transmilli cinayətkarlığa qarşı mübarizəni gücləndirməsi məqsədilə bu ordunun yaradılması labüddür. TDT-nin Şuşa zirvə toplantısında Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bu barədə sələndirdiyi fikirlər məsələni daha da aktuallaşdırır: “Ortaq türk əlifbası ilə bağlı müzakirələr uzun müddətdir davam edir. Bu istiqamətdə xeyli irəliləyiş əldə olunub. Türk əlifbasının qəbulundan sonra digər istiqamətlərdə də əməkdaşlığın və əlaqələrin gücləndirilməsi prioritet olacaq. Bu baxımdan son dövrlərdə TDT-yə daxil olan ölkələr arasında yalnız mədəni, iqtisadi, ticarət əlaqələri deyil, eyni zamanda siyasi, hərbi-texniki elm tutumlu sahələrdə ciddi əlaqələr qurulmaqdadır”.
Təbii ki, burada söhbət türk dövlətləri arasında olan ikitərəfli hərbi əməkdaşlıqdan getmir, TDT çərçivəsində qurulacaq hərbi strukturdan gedir. Doğrudur, bu gün həmin fikirlər bir qədər fantastik səslənə bilər. Hərbi-texniki sahədə əməkdaşlığın gücləndirilməsi, Türkiyə müdafiə sənayesi məhsullarının türk dövlətlərinin orduları tərəfindən istifadə olunması, bəzi ölkələrin birlikdə hərbi təlim keçməsi və s. gələcəkdə sözügedən prosesin baş tutması üçün zəmin yaradır. Gələcəkdə TDT-yə daxil olan dövlətlər ortaq müdafiə sisteminin yaradılması ilə bağlı qərarlar qəbul edə bilərlər. Unutmaq olmaz ki, birgə hərbi təlimlərin keçirilməsi, müdafiə sənayesi sahəsində istehsal sahələrinin qurulması və s. inteqrasiyanın formalarıdır.
Əslində, TDT-nin vahid ordusunun yaradılması çox ciddi siyasi və hərbi məsələdir, eləcə də bu prosesdə həm ideoloji, həm də praktik çətinliklər yarana bilər. Fikrimizcə, bu məsələyə bir neçə aspektdən yanaşmaq doğru olar…
