Füyuzat 132

Əmin Abid və istiqlal ruhlu şeirləri

Əmin Abid poetik yaradıcılığı, dəyərli şəxsiyyəti və vətəndaşlığı ilə bir istiqlal yolçusu kimi 1920-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq öz milli ruhlu şeirlərini mühacirət mətbuatında dərc etdirməklə Azərbaycan mühacirət poeziyasının hərəkətverici qüvvəsinə çevrilmişdir. Ə.Abid həm də “Gültəkin” imzası ilə “Yeni Qafqaziya” dərgisində məqalələrlə çıxış etmişdir. Dərginin 1339-cu (miladi 1920) ildə nəşr olunan 2-ci sayında “Azərbaycanlı Gültəkin” imzası ilə “İstiqlal şəhidləri” rubrikasında “Müəllim Firidun bəy Köçərli” məqaləsi dərc olunmuşdur. Məqalədə Rusiyanın gizli istila süngüsünün Azərbaycanın bağrına saplanaraq köksünü vətənə sipər edənləri məhv etdiyi göstərilir və bu yolun fədailərindən olan F.Köçərli haqqında məlumat verilir. Onun şəxsiyyətini və gördüyü işi yüksək qiymətləndirən Gültəkin kommunistlərin Firidun bəyi məhv etməsi üzərində dayanaraq yazırdı: “Kommunistlər qanlı pəncələrini Kafkasiyaya uzatdıqları zaman bu fəal müəllimi Qazax Darülmüəllimində vəzifəsi başında bulmuşlar, təhti-tovfik alaraq Gəncəyə götürmüşlərdi. Çox keçmədən Azərbaycan afaqını qanla boyayan Moskof süngüsü bütün milliyyətpərvər türk gəncləri kibi Firidun bəyin alnına da qızıl yazılarla “edam” deyə yazdı. Siyasətlə fəal əlaqəsi olmayan fəal bir müəllimin, mədəniyyətə yakışmayacaq bir surətdə parçalanması, türk münəvvərliyi, bilxassə türk müəllimliyi üçün böyük təəssürati-mücibdir. Fəqət bizə yeganə təsəlli verən şey bu gün daşdan bir məzarı bulunmayan və harada dəfn edildiyi bilinməyən Firidun bəyin milliyyətpərvər Azəri gəncliyinin qəlbinə gömülməsidir. Heç şübhəsiz, böyük bir “hədiyyə” verdiyi (“Balalara hədiyyə” kitabı – B.Ə.) “balalar” er-gec “babalar”ının intiqamını alacaqdır” (“Yeni Kafkasiya” dərgisi, 1339, №3, s. 43-45).

Yazının I məqalə adlanmasından belə anlaşılır ki, Gültəkin istiqlal şəhidlərinə daha bir neçə məqalə həsr etməyi düşünürmüş. Elə də olur; “Azərbaycanlı Gültəkin” imzası ilə onun “İstiqlal şəhidləri” rubrikası altında ikinci “Müəllim Kabulzadə İslam bəy” məqaləsi dərginin beşinci sayında dərc edilir. Maraqlıdır ki, şairin bu dərgidə çap olunan “Annəmə” şeiri də “Gültəkin” deyil, məhz “Azərbaycanlı Gültəkin” imzası ilə çıxmışdır. Bu, hələlik şairin mühacirətdə bizə məlum olan ilk şeiridir. Ümumiyyətlə, bundan sonra da şairin həmin dərgidəki şeirləri eyni  imza ilə çap olunmuşdur. Görünür, 1928-ci ildə “İstiqlal uğrunda” məcmuəsini tərtib edənlər onun imzasını Gültəkin kimi verməyi məqsədəuyğun bilmişlər. Məcmuəyə Kamal bəy tərəfindən yazılan “Bir müqəddimə”də şeirlərin haradan əldə olunduğuna dair bəzi işarələr də vardır. Müəllifə görə, “Azərbaycan istiqlalının eşqi və həsrətilə yanan qəlblərin həmləsini və acısını duyan həssas qələmlərdən çıxmış bu nəşidələr”in əldə edildiyi mənbəyi də göstərilir: “Əvət, əldə mövcud parçalar diyoruz, çünki orada, o zülm, vəhşət və əsarət diyarında yaşayan və ən qutlu nəşidələrini gizli məhfillərdə (yığıncaq) oxuyan canfəza şairlərin əksəriyyətlə əzbərdən oxunaraq dildən-dilə dolaşan istiqlal şeirlərindən bu məcmuəyə keçən qismi azdır. Fəqət burada, bu mühacirət həyatında yazılan və əksəriyyətlə istiqlal mücadiləsinin ən şanlı təzahüratını qeyd edən möhtərəm “Yeni Kafkasiya” və “Azəri türk” səhifələrində yer bulan şeirlər dəxi bizə Azərbaycan türklüyünün nə kimi hisslərlə istiqlal uğrunda mücadiləyə girişmiş olduğunu göstərir” (“İstiqlal uğrunda”, İstanbul, 1928, s. 6).

“İstiqlal uğrunda” məcmuəsində Gül­təkinin yaradıcılığı xüsusi yer tutur. Bu məcmuədə yer alan şeirlərin çoxu onundur. Maraqlıdır, toplu nəşr edilərkən Gültəkin artıq üç il idi, Azərbaycanda yaşayırdı, ədəbiyyatşünas olaraq fundamental tədqiqatlar aparırdı. Lakin məcmuədə ədibin bu qədər şeirinin yer alması, bölümlərin böyük əksəriyyətinin onun poetik sətirləri ilə açılması nəyi göstərir? Hansı əsasla tərtibçi şairin şeirlərinə bu qədər geniş yer verib? Kitaba yazılan müqəddimə isə, demək olar ki, başdan-başa Gültəkinin yaradıcılığını təhlil edir, gətirilən sitatların əksəriyyəti də ona məxsusdur. Bütün bunlar yalnız tərtibçinin şairin şəxsiyyətinə yaxınlığından irəli gələ bilməzdi. Bu, milli ruh, vətənpərvərlik və istiqlal duyğuları ən dolğun şəkildə poetik ifadəsini məhz Əmin Abidin yaradıcılığında tapırdı. Şair ölümə doğru qorxuducu yolda yürüyən Azərbaycan gəncliyinə üz tutaraq “Hürriyyət istəriz!” deyə car çəkirdi:

Hürriyet isteriz!” diye yazdınız!

Selamet yoludur gittiğiniz yol.

Güneşler doğacak izlerinizde.

Yalnız değilsiniz, yoldaşınız bol,

Bir imanlı millet var yerinizde.

Düşman saldırsa da dört koldan size,

Korkmayın “kurtuluş pek mehal” diye.

Biz de geliyoruz o yoldan size

İstiklal, istiklal… istiklal diye…

Davamı…