Köç zamanı insan özünə lazım olanı götürür. Yalnız vacib olanları ayırır, digərlərini isə seçmək şansı olmur. Bir tək köç günü gəlib çatanadək alıb-verdiyi nəfəs oradaca qalır, divarlara, tavana – evin hər bir bucağına hopur. Amma insan nə vaxtsa bu evin kandarından keçsə, həmin cisimsiz nəfəsi önünü kəsəcək, onu keçmişinə aparacaq! Heç vaxt keçib-getməyən keçmişinə…
Novruz bayramı ərəfəsi idi, yaz havası olmalıydı, ancaq mart yenə öz sözünü deyirdi. Bakının küləyini də nəzərə alsaq, vay sakinlərin halına. Rəşid belə bir havada evə taksi ilə getməyi qərarlaşdırır.
– Bir az qabaqda, axırıncı blokda saxlayarsınız, zəhmət olmasa.
– Qaçqınların qaldığı binadır da bura, düzdür?
– Məcburi köçkünlərin binasıdır, nə olub ki?
– Heç, dəqiqləşdirirdim özümçün. Şəraiti necədir, yaxşıdır?
– Normal.
Bakıya gəldiyi gündən “köçkün”, “qaçqın” sözlərinin hər cür formada işlənməsini eşitmişdi Rəşid. Kimisi qəsdən, kimisi şüursuzca köç edənləri fərqləndirir, özgələşdirirdi. Rəşid üçünsə bu “adlar” hər zaman neqativ məna daşıyırdı. Bir də ki qaçqın niyə? Onlar öz istəkləri ilə qaçmayıblar ki! İllah da özgələşdirəcəklərsə, köçkün deyəndə “məcburi” sözünü niyə unudurlar axı?..
Rəşid ətrafında az danışan, özünəqapanıq biri kimi tanınırdı. 36 yaşı var idi, hələ ailə qurmamışdı. Evlilik söhbəti düşən kimi: “İnşallah, Qarabağda edəcəm toyumu”, – deyib aradan çıxırdı. Anası da: “Eh, ay bala, niyə belə deyirsən, daha nə qədər gözləyək səni? Yaş ötür axı?!” – deyirdi.
Ümidin gizlənməsi…
Rəşidin anası Səkinə illərdir elindən-obasından məcburi köçkün düşənlərdən idi. Onun kimi didərgin düşən qarabağlı çox idi, hərə bir evə pənah gətirmişdi. Köç zamanı o, az itki verməmişdi. Atası, anası, həyat yoldaşının ölüm xəbərini almış, özü də min bir əzabla qaça bilmişdi, çünki uşaqları qorumalı idi. “Bir ana övladlarını qorumaq üçün ac-susuz nə qədər uzağa qaça bilər?!” sualının cavabı idi Səkinə. Hərdən tanış bir qoxu onu Qarabağa aparardı! Bu hansısa bir otun və ya gülün iyi, lap adicə samovarın tüstüsü belə ola bilərdi. Sanki bu samovar Qarabağdan başqa heç yerdə qaynadılmırmış kimi!
20 mart 2020-ci il. Məcburi köçkünlərin qaldığı binada televizor danışır, ayrı-ayrı kanallarda bayram verilişləri gedir. Təbriklər arasında “İnşallah, gələn Novruzu Qarabağda qeyd edərik” arzusu eşidilir. 30 ilə yaxındır ki, səslənir… Deyirlər, bir şey çox təkrarlananda insan onun gerçəkliyinə inanır. Amma əksi də ola bilir, uzun müddət təkrarlanan arzular gerçək olmadıqda ümidsizliyə qapıla bilir insan. Qarabağ dərdi bax beləcə kilidlənib qalmışdı qapalı qapılar arxasında. “Gözləmək… bir ümiddir” deyirlər. Onu da deyirlər ki, ən son ölən ümidlərdir. Qəribədir, əvvəl-axır o da ölür, gec, ya tez! Ölür…
